English  |  Turkmen  | فارسی

لباس سنتي زنان ترکمن از ابريشمی است که با دستگاه ساده ای به نام تارا بافته می شود. پارچه ای که از آن لباس درست می کنند به صورت نوار هايي که به رنگ قرمز و دارای راه راه زرد است. پيراهنی که از اين نوار ها تهيه می شود ساده و بلند است و قرمزی يا کوينک نام دارد.

امروزه اين لباس ها را اغلب با استفاده از پارچه های گلدار خارجی تهيه می کنند . شلوارها که در زير پيراهن پوشيده می شوند در بخش پايين تا زانو از پارچه ای رنگين و حرير که روی آن با نخ ابريشمی سوزن دوزی های ظريفی کرده اند درست شده اند. بعضی از اين سوزن دوزی ها که طرح هايي چون شاخ قوچ ، مثلث و دايره در آن ها مسلط است ، دارای ريشه های کهن اند و نقش و نگار های اختصاصي هر طايفه را به نمايش می گذارند.

يموت ها روی پيراهن در زمستانه نوعی کت مخملی به نام «چابيد» با آستين های کوتاه و سکه دوزی می پوشند. کرته پوشش کت مانندی است که در زمستان بر سر می افکنند و پارچه آن ابريشم تيره است. حاشيه و قسمت پايين و طرفين کرته با نقش هايي سوزن دوزی شده است. چربی نيز پوشش کت مانندی شبيه کرته است با اي« تفاوت که تمامی سطح آن سوزن دوزی شده است.

کلاه و سربند در ميان ترکمن ها دارای اهميت ويژه ای است . کلاه و سربند نه تنها معرف طايفه است بلکه موقعيت زنان ازدواج کرده يا دختران را مشخص می سازد. دختران تا زمانی که ازدواج نکرده اند از يک روسری ساده يا کلاه مخصوص دخترانه که سوزن دوزی شده و خودی کوچک از نقره روی آن نصب شده استفاده می کنند. اين کلاه بوريک ، طاقيه يا تاخيه نام دارد. اين کلاه را بعد از عروس با گذاشتن تاج عروس (کلاه زنانه زينت شده با جواهرات که به اصرار مادر شوهر و امتناع ظاهری عروس بر سر او گذاتشته می شود ) به خانه پدر عروس باز می گردانند تا خواهران و نوجوان او بر سر گذارند بلکه بختشان باز شود. زنان تکه ، نخور و ساريق کلاه هايي به شکل مخطروطی ناقص که قاعده آن در بالاست و از نی و چوب جارو و ... ساخته می شود بر سر می گذارند. عروس بعد از عروسی کلاهی تزيين شده بر سر می گذارد که يموت ها آنرا «هاساوا» يا «خساوه» و گوگلان ها «توبی» می نامند. روی کلاه را با روسری می پوشانند و در بالای آن دستمال بزرگی از حریر و يا نخ به نام «قين چاق» می اندازند که يک سر آن پشت سر افتاده و با سر ديگر آن دهان را می پوشانند که ياشماق نام می گيرد. در ميان يموت ها زنان پارچه پيشانی بندی که «آلانگی» نام دارد به دور سر بر روی يک روسری نقش دار می بندند و گره میزنند.  در ميان نخور ها قبل از رفتن عروس به خانه شوهر تاج عروسی را که «آلين دانگی» نام دارد و از نی های ريز بافته شده و بر روی آن پارچه کيده اند و با زيور پيشانی به نام «آلن شای» زينت يافته بر سر عروس می گذارند.

در ميان گوگلان ها زنانی که پا به سن می گذارند از کلاهی کم ارتفاع تر و پيشانی بندی به رنگ سياه استفاده می کنند که علامت تجربه است . وقتی زنی نوده اش عروسی کند اين پيشانی بند به رنگ سفيد که نشانه احترام و بزرگی است در می آيد.

چنانکه می گويند لباس مردان در گذشته شبيه لباس زنان و از ابريشم و پشم بوده ، بلندی آن تا زير زانو می رسيده و به آن «دون» می گفته اند. مردان در زير اين قبا شلوار گشادی می پوشيده اند. مردان مسن پيراهن سفيد می پوشيده و دستار سفيد بر سر می گذاشته اند. بر روی اين لباس در زمستان پوستينی به نام «ايچمک» می پوشيده اند. دوختن پوستین به عهده زنان بوده است . روی دون شال يا کمربند نقره می بسته اند.

کلاه ترکمنی که نوع مرغوب آن از پوست بره قره گل تهيه می شود تلپاق نام دارد . ترکمن ها زير اي« کلاه عرقچين می پوشند که با نقش و نگارهايي سوزن دوزی شده است.

کفش مردانه چارق و زنان کوش ناميده می شود.

امروزه لباس مردان ترکمن تفاوت چندانی با لباس ديگر شهر نشينان ندارد . و تنها چيزی که از گذشته ها باقی مانده کلاه ترکمنی است . که اغلب در روستا ها بر سر می گذارند.

جواهرات ترکمن و سنت تزيين لباس ها با زيور آلات که امروزه بسياری از مردم جهان به ياری آنها قومی به نام ترکمن را به ياد می آورند ريشه در گذشته های دور دارد . به گمان گروهی در آن زمان ها چنين زيور هايي نقش دعا و طلسم های محافظ را داشته اند. هر چند اين نظريه به دليل باورهای ترکمنان در مورد فلزات و باطل السحر بودن آ«ها به حقيقت نزديک می نمايد ، اما خود ترکمنان توضيح ديگری برای آن دارند. آنها می گويند در زمان اغوزخان اين زيور آلات ، قطعات زره جنگی مردان بوده ، و بعد ها در زمان صلح تبديل به زينت زنان شده است . نيز گفته می شود که اين زيور آلات برای رهاندن شوهرانشان از اسارت فديه می داده اند.

اغلب زيور آلات نقره را مردان تکه که مشهورتري« صنعتگران اند و در شهر های پر جمعيت ترکمن نشين ساکنند می سازند.

همچنان که طايفه های متفاوت ترکمن دارای کلاه و سربند های متفاوتند جواهرات هر طايفه نيز ويژگی های آن طايفه را داراست.

زيور آلات ترکمن اغلب بصورت قطعاتی درشت از نقره اند که بر سطح آن ها طرح هايي استيليزه شده از گل و گياه و نقش های جادويي حک شده و با نگين هايي از عقيق يا شيشه های رنگين تزيين شده اند . زيور آلات ترکمن اغلب فاقد جزييات و دارای وقار و سنگينی ويژه ای هستند که به آنها اصالت خاص می بخشد.

زيور آلات ترکمن به چند گروه تقسيم می شوند:

   زيورهايي که به جلو سر و پيشانی و يا در دو طرف کلاه وصل می شوند.

   زيورهايي که به مو وصل می شوند.

   زيورهای جلو سينه.

   دعاها و گردن آويز ها و دستبند ها که بصورت جفت پوشيده می شوند .

   گوشواره ها و انگشتر و ديگر تزيينات خاص که بر لباس کودکان می وزند و بيشتر نوعی دعا و يآ طلسم ضد چشم زخم است.